ОРЫС ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІ КАФЕДРАСЫ

Орыс тілі мен әдебиеті кафедрасы Өзбекәлі Жәнібеков атындағы Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университетінің ең көне кафедрасы және орыс лингвистикасы және әлем әдебиеті бойынша жоғары білікті мамандарды даярлаудың лингво-әдеби-мәдени орталығы болып табылады. Мұнда студенттер сөз өнерін меңгереді, туған және әлем әдебиетінің туындыларымен тереңірек және кеңірек танысады, шығармашылық қабілеттерін дамытады.

1937-1941 жылдары Н.К.Крупская атындағы Шымкент мұғалімдер институтында филология кафедрасы жұмыс істеп, онда үш мамандықтың – орыс, қазақ және шет тілдері мен әдебиеттерінің оқытушылары жұмыс істеді. Оны Ә. Ермеков басқарды.

1941-1942 оқу жылында осы кафедра негізінде екі кафедра – қазақ және орыс филологиясы ұйымдастырылды.

1941-1950 жылдар аралығында кафедраны А.М. Финкель, Н.Ф. Пак басқарды. 1959 жылы Орыс филологиясы кафедрасы үш тәуелсіз кафедраға бөлінді-орыс тілі, шет тілдері, орыс және шетел әдебиеті.

Әр уақытта орыс және шетел әдебиеті кафедрасын И.А.Смирин, Е.А.Сидельников, П.С.Щетинин, А.А.Нестеренко, Р.С.Коршева, Ф.Х.Фаткуллин, С.Н.Кузнецова, К.Э.Гарвард, И.А.Абдукаримов, С.С.Абдраимова, О.И.Сластухина, У.К.Абдыханов басқарды. Орыс тілі мен әдебиеті кафедрасының жетекші мамандары ескі мектептің оқытушылары болды – Е.Д.Ячевская, Т.И.Розентулер, Н.И.Исабекова, В.В.Красикова, Н.А.Городова, Е.М.Гранаткина, Р.А.Титова, Г.К.Орлик, Л.Д.Аскерова, В.К.Ямалова, Л.И.Криволапова және басқалар.

2006-2011 жылдары орыс тілі мен әдебиеті кафедрасын доцент, филология ғылымдарының кандидаты Н.А.Сандыбаева және философия ғылымдарының кандидаты Ж.С.Қалғынбаева басқарды. 2010-2012 жылдары кафедраны философия ғылымдарының кандидаты Ж.С.Қалғынбаева меңгерді.

2012 жылы жоғары оқу орны қайта ұйымдастырылғаннан кейін факультетте тіл білімі кафедрасы, қазақ және әлем әдебиеті кафедрасы құрылды. 2012 жылы Тіл білімі кафедрасын педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент Р.Н.Бегалиева; 2013-2017 жылдары филология ғылымдарының кандидаты, доцент Д.Н. Байғұтова басқарды. Осы жылдары қазақ және әлем әдебиеті кафедрасының меңгерушілері Н.Ж.Нұрпейісов, А.А.Мамыт, К.Ж.Сапарбаева болды. 2017 жылы Орыс тілі мен әдебиеті кафедрасын филология ғылымдарының кандидаты А.К.Қалжанова, 2022 жылдың қаңтарынан бастап филология ғылымдарының кандидаты Э. А. Орынбетова басқарады.

Қазіргі уақытта кафедрада 22 оқытушы жұмыс істейді, оның ішінде 2 филология ғылымдарының докторы-профессор Н.В. Дмитрюк, профессордың м.а. В.Д.Нарожная және педагогика ғылымдарының докторы профессор Г.Т.Мұсабекова; 10 ғылым кандидаты-доцентт У.К.Абдыханов, М.И.Кадеева, Г.Б.Маханова, Д.А.Молдалиева, Н.А.Сандыбаева, О.А.Стычева; аға оқытушылар Э.А.Орынбетова, Ғ.А.Темірбекова, Е.С.Мезенцева, М.К.Пулатова; 5 магистр – аға оқытушылар М.М.Утембаева, Г.Е.Исабекова, С.Ж.Ниязбекова; оқытушылар Г.Б.Конкабаева, М.С.Сыздықова.

Кафедра оқытушылары кәсіби дамудың, педагогикалық шеберліктің, ғылыми нәтижелердің жоғары әлеуетіне ие, бұл көптеген марапаттар арқылы дәлелденіп отырады.

ҚР БҒМ "Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы" грантының лауреаттары профессор Н.В.Дмитрюк (2006 және 2012), доценттер О.А.Стычева (2007), Н.А.Сандыбаева (2008) болып табылады. Педагог кадрларды даярлаудағы жемісті жұмысы үшін профессор Н.В.Дмитрюк 2017 жылы "Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығына" ҚР Үкіметінің медалімен; "Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген білім қызметкері" ведомстволық наградасымен; профессордың м.а. В.Д.Нарожная (2011); 2012 жылы О.А.Стычева ҚР БҒМ Министрдің грамоталарымен марапатталды, 2016 жылы Сократ атындағы Халықаралық медальмен (Medal European Scientific and Industrial Consortium "Esic" – Socrates).

2018 жылы А.С. Пушкиннің "Орыс тілін таратудағы үлкен еңбегі үшін" халықаралық медаліне профессор м.а. В.Д.Нарожная ие болды. 2019 жылы доцент М.И.Кадеева Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ авторлар ұжымы құрамында Ыбырай Алтынсарин атындағы ғылым саласындағы ҚР БҒМ "2019 жылғы педагогика саласындағы үздік ғылыми зерттеу және жұмысы үшін" сыйлығын алды.

В.Д.Нарожная, М.И.Кадеева РАЕ ғалымдары, оқытушылары мен мамандарының халықаралық қауымдастығының М.В.Ломоносов атындағы медалімен (Мәскеу, 2020), Г.Б.Маханова "Жаңа Қазақстанның 100 жаңа есімі" медалімен марапатталды.

"Үздік ғылым кандидаты" төсбелгісімен және дипломымен М.И.Кадеева, О.А.Стычева доценттер (Нұр-сұлтан, 2019), аға оқытушылар Ғ.А.Темірбекова (2020) және Е.С.Мезенцева (Нұр-сұлтан, 2020) марапатталды. Профессор м.а. В.Д.Нарожная "Жылдың үздік мұғалімі" медалінің халық наградасы (Нұр-Сұлтан, 2019), профессор Н.В.Дмитрюк – "Қазақстанның құрметті профессоры" медаліне  (Нұр-сұлтан, 2021) ие болған.

Ғылым саласындағы жетістіктері үшін Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің "Ғылымды дамытуға сіңірген еңбегі үшін" төсбелгісімен профессор Н.В. Дмитрюк (2017) және профессордың м.а. В.Д.Нарожная (2023) марапатталған.

Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім Министрлігінің құрмет грамоталарына Н.В.Дмитрюк (2022), В.Д.Нарожная (2022), Г.Б.Маханова (2022), Д.А.Молдалиева (2022), О.А.Стычева (2022); М.И.Кадеева (2023) Э.А.Орынбетова (2024) ие болған.

Кафедра ОПҚ арасында – "ОҚМПИ 80 жылдығына" мерейтойлық медаль иегерлері: профессор Н.В. Дмитрюк (2017), профессордың м.а. В.Д.Нарожная (2017), доценттер Г.Б.Маханова (2017), У.К.Абдыханов (2019), М.И.Кадеева (2019), Н.А. Сандыбаева (2019), О.А. Стычева (2019), аға оқытушылар Г.Е. Исабекова (2019), Е.С. Мезенцева (2020), М.К. Пулатова (2020), Ғ.А. Темірбекова (2020), М.М. Утембаева (2020), М.С.Сыздықова (2020), Э.А.Орынбетова (2021).

«Білім және ғылым қызметкерлері кәсіподағына сіңірген айрықша еңбегі үшін» күміс төсбелгісімен М.И. Кадеева (2022) және «кәсіподақ ардагері» В.Д. Нарожная (2024) марапатталған.

Кафедраның ОПҚ еліміздің қоғамдық ұйымдарының жұмысына белсенді қатысады. Қазақстан Орыс тілі мен әдебиеті оқытушылары қауымдастығының (ҚазОӘОҚ) мүшелері Н.В.Дмитрюк, В.Д.Нарожная, М.И.Кадеева, О.А.Стычева, Н.А.Сандыбаева, Г.Б. Маханова, У.К.Абдыханов, Ғ.А.Темірбекова, Е.С.Мезенцева және т.б. В.Д.Нарожная ҚазОӘОҚ ұйымдастыру комитетінің мүшесі болып сайланды. "Ресей жоғары оқу орындарының түлектері" Қазақстандық қоғамдық бірлестігінің мүшелері Н.В. Дмитрюк, В.Д. Нарожная, М.И. Кадеева болып табылады.

2020 жылы ізгіліктің, рухани келісімнің, достық пен этносаралық бірлікті нығайтудың гуманистік мұраттарына жоғары қызмет еткені үшін профессор м.а. В.Д.Нарожная Қазақстан халқы Ассамблеясының Алғыс хатымен марапатталды. 2021 жылы ҚХА-ның 25 жылдығына орай қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті нығайтуға қосқан үлесі үшін доцент М.И.Кадеева "Мейірім" төсбелгісімен марапатталды.

Кафедра оқытушылары алыс және жақын шетелдердің ғылыми симпозиумдарына, конгрестері мен конференцияларына белсенді қатысады, оқу процесіне оқулықтар, оқу және оқу-әдістемелік құралдарды әзірлейді және енгізеді.

М.И.Кадеева оқулықтарды, оқу-әдістемелік кешендерді және оқу-әдістемелік құралдарды сараптау және сынақтан өткізу нәтижелерін қарау бойынша ҚР БҒМ пәндік комиссиясының мүшесі болып табылады. Білім беру ісіндегі дамытуға қосқан үлесі және жоғары кәсібилігі, оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдарды сараптаудағы белсенділігі үшін ол ҚР БҒМ "Республикалық ғылыми-практикалық Білім мазмұнын сараптау орталығының» директоры Е.Б. Нұрлановтың Алғыс хатымен марапатталды (Нұр-сұлтан, 2021). Ғ.А.Темірбекова екі жыл бойы орта білім беру ұйымдары қызметінің нәтижелерін қарау жөніндегі ҚР БҒМ сараптау комиссиясының мүшесі, сондай-ақ "педагог-шебер" санатына үміткер педагогтар (2022, 2023) және білім беру бағдарламаларын тексеру жөніндегі ҚР БҒМ сараптау комиссиясының мүшесі (2022) болды.

О.А. Стычева (2023) және Н.А. Сандыбаева (2024) авторлық құқық туралы куәліктері бар. В.Д. Нарожная мен М.И. Кадеева магистранттар Л.А. Димова және М.Л. Абдуллаевамен бірлесіп "Ғылымның Мета тілі және академиялық жазу" онлайн курсын әзірледі

Кафедрада жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру бағдарламалары табысты жүзеге асырылуда:

- 7М01702 - "Орыс тілі мен әдебиеті педагогін даярлау" (магистратура);

- 8Д01702 - "Орыс тілі мен әдебиеті педагогін даярлау" (докторантура).

Соңғы бес жыл ішінде кафедра студенттері командалық біріншілікте жүлделі орындарға ие:

-2016-2017 оқу жылында (Абай атындағы ҚазҰПУ, Алматы қ.) білім алушы Я.Таранова, Н. Жолдықожа, Ф. Тұрсуметова III-ші орынға ие болды (жетекшісі – ф.ғ.к., доцент У.К.Абдыханов);

- 2017-2018 оқу жылында (Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Астана қ.)-білім алушы Я.Таранова, Г.Гузалова, Т.Абдазимова III-ші орынға ие болды (жетекшісі – ф.ғ.к., доцент Г.Б. Маханова);

- 2018-2019 оқу жылында (Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Астана қ.) білім алушы К.Пшенина, М. Халметова, К.Тимирова II-ші орынға ие болды (жетекшісі – ф.ғ.к., доцент М.И.Кадеева);

- 2019-2020 оқу жылында (С.Торайғыров атындағы ПМУ, Павлодар қ.) студенттер к. Пшенин, М. Халметова, М. Ахмедова I-ші орынға ие болды (жетекшісі – ф.ғ.к., доцент М.И. Кадеева).

- 2023-2024 оқу жылында (ОмМПУ, Омбы қ.) 3 курс білім алушылары Ж.Н. Сапарбекова, А.Н. Байдулла III-ші орынды иеленді (жетекшісі – ф.ғ.к., аға оқытушы Э. А. Орынбетова).

Кафедрада "Әдеби альянс" үйірмесі (жетекшісі Э.А. Орынбетова) жұмыс істейді, оған қатысушылар атаулы күндерге арналған қызықты әдеби-музыкалық кештер өткізіп отырады. Кафедра студенттері мен магистранттары қала мен облыс өміріне белсене қатысады. 2 курс магистранты Таранова Яна (2023) және 2 курс білім алушысы Пак Александра (2024) жыл сайынғы "СӨЗ" халықаралық әдеби-поэзиялық байқаудың жеңімпаздары атанды, I дәрежелі дипломдар мен естелік сыйлықтар алды.

1 курс магистранттары Амангелді Г., Абдумавланова М., Димова Л. мақалалар жіберіп, іріктеу турынан өтіп, "Цифрлық дәуірдегі маманның ақпараттық-коммуникативтік мәдениеті" халықаралық студенттік сессиясының қатысушылары болды (Мәскеу, Патрис Лумумба атындағы Ресей халықтар достығы университеті, 2024).